Dijital dünyanın çocuklara etkileri: Uzman Psikolojik Danışman Özge Şeker Çavuşer anlattı

ÖZEL HABER: GÜNSU ÖZMEN

Uzman Psikolojik Danışman Özge Şeker Çavuşer, sosyal medyanın çocukların psikolojik, sosyal ve duygusal gelişimleri üzerindeki etkilerini ve bu konuda alınabilecek önlemleri anlattı.

Sosyal medyanın çocuklar üzerindeki psikolojik etkileri hakkında neler söyleyebilirsiniz?

Çocuk ve ergenlerin kendilerini kontrol etme yeteneğini ele aldığımızda örneğin sanal ortamda ne kadar zaman harcadıkları ve zamanın ne kadar hızlı geçtiği, kendileri için yararlı ve zararlı olduğunu tam olarak anlayamadıkları için risk altındadırlar. Çalışmalar gösteriyor ki, gerçek dünyada yaşanan sorunlar aynen online ortama da taşınmaktadır. Öyle ki; siber zorbalık, mahremiyetin ihlal edilmesi, mahrem içerikli resimlerin gönderilmesi, internet bağımlılığı ve uyku yoksunluğu sorunları sıkça karşımıza çıkmaktadır.

SOSYAL MEDYA KULLANIMININ DUYGUSAL SAĞLIK ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Sosyal medya kullanımının çocukların duygusal sağlığı üzerindeki etkileri nelerdir? Özellikle, sosyal medya kullanımıyla ilişkilendirilen depresyon, kaygı ve düşük özsaygı gibi durumlar çocuğa nasıl etkiler?

Özellikle kimlik arayışında olan ve kendilerini henüz yeni yeni tanımaya başlayan ergenler, sosyal medyayı yaşamlarının merkezine koymaktadır. Kullandıkları sosyal medya hesaplarına gelen geri bildirim ya da sosyal medyada o anda popüler olan konu, durum, kıyafet, davranış vb. benlik kavramlarını oluşturmada önemli rol oynamakta ve benlik saygılarını şekillendirmektedir.

Bireyin kendisine verdiği değer ve benlik saygısı duygu durumunu ve ruhsal iyi oluşunu etkilemektedir. Benlik saygısının yüksek olduğu ergenler; kendileri hakkında olumlu düşünür, amaçlarını belirler, insanlarla daha iyi ilişki yürütebileceklerine inanır ve stresle daha kolay şekilde başa çıkar. Benlik saygısının daha düşük olduğu ergenlerin kendileri hakkındaki düşünceleri olumsuzdur, stresle karşılaştıklarında depresyona girme olasılıkları daha fazladır, karamsardırlar ve kendilerine dair özgüvenleri düşüktür. Bu sebeple düşük benlik saygısına sahip olan ergenler, günlük hayatta kuramadıkları ilişkiyi sosyal medyada kurabilmeyi tercih eder.

Söyleyemediklerini bu mecralarda dile getirir, günlük yaşamda alamadıkları beğeniyi yaptıkları paylaşım ile almaya çalışarak kendilerini olduklarından daha iyi bir şekilde göstermeye çalışırlar. Bu durum ergenlerin sosyal medyaya bağımlı olma olasılığının artmasında etkendir. Yapılan araştırmalar benlik saygısını olumlu etkileyen yönlerinin de olduğunu göstermektedir.

Örneğin; sağlıklı beslenme ve sporu teşvik eden uygulamaları kullanan ergenlerin yaşam standart kaliteleri arttıkça ve sağlıklı beden görünümüne kavuştukça benlik saygılarında artış olduğu gözlenmiştir. Ayrıca etkileşim içeren uygulamalarda yeni kişilerle tanışan ergenlerin, sosyal ilişki becerisi gelişmekte ve kurdukları sağlıklı ilişkilerle sosyal çevreleri genişlemektedir. Ayrıca benlik saygısı düşük olan ergenlerin sosyal medya kullanımı sırasında yaşadıkları kaygı seviyesinde de düşüş olduğu gözlenmiştir.

SOSYAL İLİŞKİLER VE SANAL DÜNYANIN ETKİSİ

Sosyal medya, çocukların sosyal ilişkilerini nasıl etkiler? Gerçek dünya ilişkileriyle sanal ilişkiler arasındaki farklar nelerdir? Çocuk bunun farkını nasıl anlar?

Sosyal ilişkilerini de çocuğun kullanma niyetine göre değerlendirebiliriz, sosyalleşme ihtiyacını sosyal medya araçlarından karşılayan ergenler zamanla gerçek yaşamdan ve yüz yüze ilişkilerden uzaklaşmaktadır. Böylece kişinin ilişki kurma ve ilişkiyi sürdürme gibi sosyal becerileri bu durumdan olumsuz etkilenmeye başlar. Akademik açıdan bakarsak çabanın daha az, sonucun hızlıca olmasını bekleyen bir nesil her geçen gün artıyor. Çocuk gerçek ve sanal dünya farkını kendi otokontrolünü sağlayamadığı için ebeveynin tutarlı desteğine çok fazla ihtiyaç duyar.

Sosyal medya platformlarındaki içeriklerin çocukların davranışlarına ve algılarına etkisi nedir? Özellikle, şiddet içeren veya olumsuz vücut imajı mesajları veren içeriklerin çocuklar üzerindeki etkileri hakkında ne düşünüyorsunuz?

Çocukların artan izleme süreleri ve internet teknolojisinin sınırsız içeriğe ulaşma imkânı tanıyan yapısı, çocukların dijital ortamda şiddet unsuruyla daha sık karşılaşmasına eden olmuştur. Doğrudan ya da dolaylı şiddet unsuru barındıran içeriklerle sıklıkla karşılaşan çocukların bunu sosyal hayatında zorbalık, karşı gelme bozuklukları, davranışsal zorlanmalar, öfke kontrol bozuklukları olarak yansımalarını sıklıkla görmekteyiz.

SOSYAL MEDYANIN DİKKAT SÜREÇLERİNE ETKİSİ

Sosyal medyanın çocukların dikkat süreçleri üzerindeki etkisi nedir? Özellikle, sürekli bildirimlerin ve akışın dikkat dağıtıcı etkileri konusunda ne düşünüyorsunuz?

Bu sorun şu an ofisimizde de sıklıkla çalıştığımız konulardan. Sosyal medyanın hızı ve kısa dikkat sürelerini besleyen yapısı, çocukların henüz gelişmekte olan zihinlerini, dikkat sürelerini minimum düzeye indirecek şekilde yoruyor. Sosyal medya çocukları adeta uyaran bombardımanına tutuyor. Herhangi bir sosyal medya sitesine baktığınızda bir paylaşıma birkaç saniye için üzülürken, hemen altındaki paylaşıma birkaç saniye için gülebiliyorsunuz. İnternette her şey çok hızlı ve çok yoğun yaşanıyor.

İnternette özellikle çocuklar için içerik hazırlayanlar da yeniçağın kısa dikkat kurallarına uygun içerik hazırlıyorlar. Çocukların zihinleri de doğal olarak hızlı sahnelere, renklere, seslere ve dikkatlerini birkaç saniye için çekmek için tasarlanmış bu içeriklere uyum sağlıyor. Günlük hayatta neyi pratik ederseniz o konuda o kadar iyileşirsiniz. Şimdiki çocuklar çok küçük yaşlarından itibaren dikkatlerini en fazla birkaç dakika bir şeye vermeye alışıklar. Bu yüzden okulda, sosyal hayatta ve evde de aynı hızlı akışı arıyorlar. Bu da devamında okulda akademik başarıyı ve sosyal duygusal gelişime zarar veriyor.

YARIN…

• Sosyal medya kullanımının çocukların özgüven gelişimine etkisi nedir? Beğeni ve takipçi sayısı gibi metriklerin çocukların kendine saygısı ve benlik algısı üzerindeki etkileri hakkında ne düşünüyorsunuz?
• Çocukların sosyal medyayı nasıl kullanabilecekleri konusunda ebeveynlere ve eğitimcilere önerileriniz nelerdir? Sağlıklı ve bilinçli bir sosyal medya kullanımı için ne gibi stratejiler önerirsiniz?
• Toplumsal düzeyde, çocukların sosyal medya kullanımıyla ilgili bilinçlendirme çalışmaları ve politikaların nasıl olması gerektiği konusunda ne düşünüyorsunuz?